Пирĕн çулсем – пирĕн пуянлăх

Вăрçă пуçланнă хыççăн пур ял та, çав шутра эпĕ çуралса ÿснĕ Элшей ялĕнчи Кайраклă та, пушанса юлчĕ. Аттепе пичче вăрçăран таврăнаймарĕç. Пирĕн çемье нумай ачаллăччĕ. Пĕчĕккисем аслисемпе пĕр тан çăмăл мар хресчен ĕçне пурнăçлатчĕç. Килти ĕçсене те ĕçлетчĕç, уй-хирте те вăй хуратчĕç, выльăх-чĕрлĕх пăхатчĕç, утă çулатчĕç, тыр-пул пуçтаратчĕç, вутă хатĕрлетчĕç. Вăй çитнине те, çитменнине те пурнăçлатчĕç. Çавна май эпир мĕн пĕчĕкренех пур ĕçе те кирлĕ пек, тĕплĕн пурнăçлама хăнăхса пынă.
Çичĕ класс хыççăн Пелепей хулинчи педагогика училищинчи чăваш уйрăмне вĕренме кĕтĕм. Пĕрремĕш курса 30 студент килчĕç, вĕренĕве вĕçленĕ тĕле 24 ача тăрса юлтăмăр. Кама-тăр кăларса ячĕç, хăшĕсем хăйсем вĕренĕве пăрахрĕç. Стипенди илес тесе лайăх вĕренме тăрăшаттăмăр. Пĕрремĕш курсра 140, тăваттăмĕшĕнче 400 тенкĕ паратчĕç. Пирĕн класс питĕ туслăччĕ. Хулан обществăлла пурнăçне, хăйпултарулăх мероприятийĕсене хутшăнма тăрăшаттăмăр, суйлав вăхăтĕнче агитаторсем пулса çÿреттĕмĕр.
Вĕрентекенсем вара пирĕн тĕлĕнмелле пултаруллăччĕ. Математика предметне И.Г. Гусев вĕрентетчĕ, вăлах пирĕн класс ертÿçиччĕ. Вăрçă вăхăтĕнче партизан, связист пулнă М.И. Рябова вырăс чĕлхипе методикин преподавателĕччĕ, М.А. Сафина географи предметне вĕрентетчĕ.
Пирĕн «В» класс тĕлĕнмелле туслăччĕ. Хама илес пулсассăн эпĕ пуринпе те лайăх калаçаттăм, пурне те хисеплеттĕм. Чи çывăх хĕр-тантăшăм вара Раиса Кузьминична Никитиначчĕ. Вăл Мияки тăрăхĕнчи Тимеш ялĕнченччĕ. Ытти студентсем хушшинче çак хĕр ăшă та уçă кăмăллă, ырă туйăмлă, тирпейлĕ пулнипе уйрăлса тăратчĕ. Çуллахи сесси вăхăтĕнчи экзаменсене яланах училище садĕнче хатĕрленеттĕмĕр. Унпа кирек епле ыйтупа та калаçса пулатчĕ. Рая хăй килĕштерекен, юратакан, хисеплекен тусĕ çинчен каласа паратчĕ. Николай Григорьевич шкул директорĕ пулса ĕçлетчĕ. Рая ăна яланах ячĕпе тата ашшĕ ячĕпе чĕнетчĕ. Сайра хутра çеç Николай тетчĕ. Вăл час-часах педучилище килсе çÿретчĕ. Уйрăмах тăваттăмĕш курса куçсан. Райăпа пĕрле уроксене кĕрсе ларатчĕ. Пирĕн преподавательсем çакна курмăш пулатчĕç. Çамрăксем пĕр-пĕрне килĕштернине, юратнине лайăх ăнланнă пулĕ. Раиса манăн тантăшсенчен пĕрремĕш качча тухса Яковлева пулса тăчĕ.
Эпир унпа вăл пурнăçран уйрăлса кайичченех çыхăну тытрăмăр. Халĕ те унăн ачисемпе туслă. Аслă Луиза хĕрĕ шăнкăравласах тăрать. Хăш чухне хăнана та килсе каять. Ачисем сăнĕпе те (икĕ хĕрĕпе ывăлĕ), кăмăлĕпе те каснă-лартнă амăшĕ. Вĕсем те ашшĕпе амăшĕ пекех çынлăхлă, ырă чĕреллĕ, вĕреннĕ çынсем. Вадим ывăлĕ – аслă пĕлÿллĕ юрист, Мускавра ĕçлесе пурăнать. Лира та Мускаврах.
Тантăшăм та, унăн Николай мăшăрĕ те пурнăçран уйрăлса кайрĕç. Вĕсен вил тăприйĕсем çинче хăйсем ăс панă ачасем час-часах пулаççĕ, чечек çыххисем хăвараççĕ. Çакă Яковлевсене хисепленине, вĕсен ырă ĕçĕсем ĕмĕрех асра пулнине çирĕплетет. Эпĕ те вĕсене яланах ăшшăн аса илетĕп. Манăн та çулсем самаях ĕнтĕ. Тăхăр вун икĕ çул тултарса тăхăр вун виççĕпе пыратăп.
Хама илес пулсассăн, эпĕ Авăркас, Элшей, Пелепей, Пишпÿлек районĕсенчи шкулсенче ĕçленĕ. Тутар ялĕнче ĕçленĕ вăхăтра тутарла вулама та, çырма та вĕрентĕм. Мăкшă ялĕнче те çаплах. Ял çамрăкĕсемпе туслăччĕ. Пĕрле спектакльсем лартаттăмăр, концертсем хатĕрлеттĕмĕр. Спектакльсенче вĕсен чĕлхипе калаçаттăм. Çапла вĕрентнĕ пире Пелепейри педагогика училищинче. Пирĕн ачалăх вăрçă вăхăчĕпе тÿр килнĕ пулин те эпир, вăрçă ачисем, савăнма, телейлĕ пулма пĕлнĕ. Мĕншĕн тесен юратнă ĕç, халăх хушшинчи хисеп пулнă. Нихăçан та укçа хыççăн хăваламан. Çынсене мĕн чухлĕ ырăрах тума тăрăшатăн, пурнăç çавăн чухлĕ çутăрах, хаваслăрах пек туйăнать.
Райăн та, манăн та вĕрентекенсен çемйи пулнă. Эпир вĕрентнĕ ачасем хушшинче ахаль рабочисем те, тухтăрсемпе вĕрентекенсем те, наука докторĕсемпе профессорсем те пур. Вĕсем шăнкăравласах тăраççĕ, килсе çÿреççĕ. Çакăншăнах малалла пурăнас килет. Раиса Кузьминичнăпа Николай Григорьевич та хăйсем хыççăн темĕн чухлĕ ырă йĕр хăварчĕç.
Çитĕнекен ăрăва манăн çакна калас килет. Хăвăрăн кăмăлăра каякан ĕçре вăй хурăр, кирек епле лару-тăрура та çынлăх çинчен манса ан кайăр. Ырă туни ырăпах таврăнĕ.
Галина АЛЕКСЕЕВА (Михайлова), РФ халăха вĕрентес ĕç отличникĕ.
Пелепей хули.